Jan Wilslezing 2024 door Lieke Jildou de Jong

Om het nieuwe jaar geïnspireerd en wakker in te gaan vroeg MOOI Noord-Holland aan landschapsarchitect Lieke Jildou de Jong om de jaarlijkse Jan Wilslezing te houden. Na afloop omarmde de hele zaal het experiment en het niet-weten.

Jildou de Jong is productontwerper en heeft leren kijken en vragen op een intuïtieve manier. Ze werkt met kunstenaars samen in haar werk als landschapsarchitect. Door verhalen te vertellen kunnen we, en moeten we, veel sterker de verbinding met elkaar zoeken. In haar lezing deelt ze haar persoonlijke reis met het publiek om grip te krijgen op de ruimtelijke omgeving aan de hand van projecten door de tijd en ontwerpschalen heen.

Tijdens haar studie product design ontdekt ze hoeveel invloed een ontwerper heeft op ons dagelijks leven: “Door mijn verhuizing merkte ik hoezeer mijn ochtendroutine samenhing met de plattegrond van de woning.” Het leidt haar tot een methodiek om alternatieve werkelijkheden te onderzoeken: ‘van deconstructie naar constructie’. Dat doet ze door processen helemaal uit elkaar te halen (begrijpen), de ordening opnieuw in te delen (onaf), lege ruimte te vinden (niet-weten) om zo tot nieuwe werkelijkheden te komen (experiment) en eventueel bij te sturen (leren). In haar tijd in China ontdekt ze de waarde van dingen die niet af zijn: “Daar was alles onaf, en dat was meteen het beste stadium, want alles is dan nog mogelijk.”

“We weten het nooit, dus ook nu niet.”

In de verkenning van de interactie tussen mens en ecosysteem kijken we met haar mee naar onze constructieve én destructieve invloeden. Ons handelen heeft op korte en vooral lange termijn gevolgen voor het functioneren van ecosystemen. We zijn verslaafd aan groei: “We zijn zo succesvol in het groeien van onze soort, dat we een klimaat creëren dat voor ons niet goed is.” We consumeren ons landschap kapot. Ook komt ze erachter dat er veel plannen worden gemaakt maar niet worden uitgevoerd. Het landschap zit vol met opgaven, wat verlammend werkt. Jildou de Jong wil geen plannen maken maar experimenten. Tijd die je kunt gebruiken om te leren. Wat doen, en daarna pas de balans opmaken. Voor ons de taak om in de niches van de lege ruimte te blijven onderzoeken, in plaats van in het bestaande regime te blijven vastzitten. Daarbij bevinden we ons steeds in een zoektocht, in onzekerheid, waarbij we gewend moeten raken aan het niet-weten. Maar haar boodschap stelt gerust: “We moeten beseffen, we weten het nooit dus ook nu niet.”

Na afloop spreken we een paar aanwezigen, wat vinden zij van Liekes boodschap?

Beleidsadviseur landschap Lisa Timmerman: “Wat ik heb meegenomen? Het out of the box denken, het omarmen van niet-weten. We zijn kwetsbaar, we weten niet waar we naar toegaan, maar dat hoeft je niet te belemmeren. Ik vond dat een positieve boodschap, we maken mooie plannen maar die komen vaak niet van de grond. Door te experimenteren komt er hopelijk wél iets tot uitvoering.”

Bestuursvoorzitter MOOI Noord-Holland Marian van der Weele: “We moeten uit het raamwerk stappen, we zitten zo vast in onze regimes, beperken onszelf in creatieve ideeën bedenken. Zet dat raam open. Of het mogelijk is als bestuurder? Alles is mogelijk, als je maar wil.”

Archeoloog Stefan Kooi: “Liekes zienswijze past goed bij archeologen, je hebt geen complete dataset, experimenteren hoort bij archeologie. Je probeert wel zo dicht mogelijk bij de waarheid te komen. En daar komt altijd een geconstrueerde waarheid uit. Alles is inderdaad bedacht. Liekes werk zit op het snijvlak van kunst, filosofie, is multidisciplinair. Mooi hoe zij de tijd neemt om alles gedetailleerd uit te zoeken.”

Vanuit het product design rolde Jildou de Jong door de ontwerpschalen heen richting landschapsarchitectuur. Hierin won ze meerdere prijzen, waaronder de Archiprix. In 2022 richtte ze Landscape Collected op samen met Jonas Papenborg, een landschapsarchitectenburo dat zich richt op de toekomst van het platteland, natuurlijke processen, cultuur en historie. Ze doen opdrachten van diverse overheden en hun samenwerkingen zijn breed, van geohydrologen tot kunstenaars. Naast haar ontwerppraktijk is ze gastdocent aan verschillende masteropleidingen en in het bijzonder aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam.

De Jan Wilslezing wordt jaarlijks georganiseerd tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst voor betrokkenen van MOOI Noord-Holland. Voor de lezing, vernoemd naar de Nederlandse architect Jan Wils, wordt ieder jaar een bevlogen spreker met actueel thema uitgenodigd. De voorgaande sprekers zijn:

2024 – Lieke Jildou de Jong: Reis van Reboot
2023 – Tim van Hattum over een natuurlijke toekomst voor Nederland in 2120
2022 – Francesco Veenstra, Rijksbouwmeester
2020 – Esther Agricola over de transitie van de stad
2019 – De Stadsastronauten: van uitzicht naar inzicht
2018 – Wim Sinke en Dirk Sijmons over de opgave van de energietransitie
2017 – Floris Alkemade, rijksbouwmeester
2016 – Melanie Schultz van Haegen, minister Infrastructuur en Milieu
2015 – Dirk Sijmons, Urban by nature
2014 – Paul de Ruiter, architect: Het gebouw als energiebron
2013 – Eric Luiten, na tien jaar Belvedere programma
2012 – Francine Houben, Dutch mountains
2011 – Rudy Stroink, C.O.A.C.H. bij TCN, Leegstand en Herbestemming
2010 – Cees van ’t Veen, directeur RCE over de Emancipatie van het Erfgoed
2009 – Han Hefting, Jan Kuiper, actuele ontwikkelingen en opgaven in het landelijk gebied NH
2008 – Marinke Steenhuis, promotieonderzoek stedenbouwkundige Pieter Verhagen
2007 – Rein Geurtsen, de betekenis van cultuurhistorie in het stedenbouwkundig ontwerp
2006 – Hans Ibelings, het neo-traditionalisme in architectuur
2005 – Pepijn Godefroy, ontwikkelingen in het buitengebied
2004 – Adriaan Geuze, de verschillen tussen Amsterdam en Rotterdam
2003 – Yttje Feddes, landschapsarchitect, Stelling van Amsterdam
2002 – Peter Bitter, archeoloog over de ontwikkelingsgeschiedenis Alkmaar
2001 – Matthie Vermeulen over de restauratie van de Rijkswerf in Den Helder
2000 – Noud de Vreeze, studiereis Jemen