Jan Wilslezing 2018 door Dirk Sijmons en Wim Sinke

Tijdens de Jan Wilslezing 2015 schetste Dirk Sijmons onder de titel ‘Urban by Nature’ al een beeld van de consequenties en ruimtelijke impact van de energietransitie. We zijn nu drie jaar verder: wat is de stand van zaken? Wat zijn de meest recente inzichten? Met de bijdrage van Wim Sinke als autoriteit is op het terrein van de razendsnelle innovatie van zonne-energie, kwamen in deze 19de Jan Wilslezing ontwerpend onderzoek en de laatste technologische ontwikkelingen samen.

De opgave van de energietransitie; Dirk Sijmons en Wim Sinke gaven inzicht in deze complexe opgave ieder vanuit hun eigen invalshoek. Dat het roer op korte termijn radicaal om moet; dat werd pijnlijk duidelijk uit de beide lezingen. Onze samenleving heeft een ‘brandstoffenverslaving’. Sijmons en Sinke spraken over maatregelen ‘in razendsnel tempo’ en met ‘hyperventilerende snelheid’.

De snel eindigende voorraden fossiele brandstoffen maken in de komende decennia een energietransitie onontkoombaar. Vooral opwarming van de aarde veroorzaakt door toename van CO2 in de atmosfeer, zorgt daarbij voor een grote urgentie. Energiebesparing zou bovenaan de lijst moeten staan, CO2 depositie (opslag) moet zijn werking en nut nog maar bewijzen, en ook als we alle alternatieven op zee en in de bestaande gebouwde omgeving benutten, blijft er een zeer omvangrijke taakstelling in ons landschap noodzakelijk. De energietransitie wordt OVERAL en voor IEDEREEN zichtbaar, zo betoogde Dirk Sijmons. Hoe kunnen we deze transitie zo aangrijpen dat de inrichting van onze waardevolle leefomgeving ervan profiteert? We zullen de energietransitie moeten koppelen aan andere transities, zoals die van de landbouw en het landelijk gebied.

Beide sprekers betogen dat fixatie op de kostprijs het gevaar inhoudt dat de nodige innovatie achterblijft. Het lijkt een paradox, maar niet alle initiatieven voor duurzame energiewinning moeten nu zonder meer direct worden toegestaan. De komende jaren zijn we nog bezig met vingeroefeningen, aldus Sinke. ‘We moeten inspirerende voorbeelden neerzetten om daarna te kunnen beginnen aan het echte werk.’

Sinke toont de kracht en het tempo van technologische ontwikkelingen in zonne-energie. Verhogingen van het rendement en zelfs de stapeling van bestaande systemen (Tandempanelen) maken het in de nabije toekomst mogelijk om ook over andere opstellingen na te denken, zoals rechtopstaande panelen die dubbelzijdig werken of paneel in gevels verwerkt, ook als ze niet schuin op het zuiden zijn gericht. Panelen in kleur en met prints worden al snel mogelijk. Van ‘one size fits all’ naar ‘flexibel maatwerk met verschillende bouwstenen, een feest voor ontwerpers’.

De sprekers nemen de zaal op sleeptouw. Nu het OVERAL en voor IEDEREEN zichtbaar wordt, laten we het dan ook maar mooi maken. Rijk, Provincie en Gemeenten kunnen niet volstaan met het scheppen van noodzakelijke kaders, maar zullen met inspirerende en innovatieve ruimtelijke ordening, met focus op maatwerk, innovatie en verleidend ontwerp het pad moeten effenen. Uiteindelijk zullen alle schaalniveaus nodig zijn om de opgave aan te kunnen en moeten we vooral het gesprek aangaan. ‘Het toestaan van duurzame energiewinning is geen digitale beslissing’, aldus Sijmons, De oplossing is maatwerk. En daar zijn wij weer van.

Dirk Sijmons (1949) studeerde Bouwkunde aan de Technische Universiteit Delft en is een van de drie grondleggers van H+N+S Landschapsarchitecten. Sijmons ontving in 2002 de Rotterdam Maaskantprijs. In 2004 werd hij door de minister van LNV benoemd tot rijksadviseur voor het Landschap. In 2007 ontving hij de prestigieuze Edgar Donckerprijs voor zijn bijdrage aan de ‘waarachtige Nederlandse cultuur’. Naast zijn werkzaamheden voor IABR-2014 bekleedt Sijmons onder andere de leerstoel Landscape Architecture aan de TU Delft.

Wim Sinke is manager Programmaontwikkeling bij ECN Solar Energy in Petten. Hij is tevens bestuurslid van de TKI Urban Energy, de nationale publiek-private samenwerking voor energie-innovaties in de gebouwde omgeving, inclusief zonne-energie. Daarnaast is hij co-chairman van het European Technology & Innovation Platform Photovoltaics (ETIP PV), deeltijdhoogleraar Photovoltaic Energy Conversion aan de Universiteit van Amsterdam en als gastmedewerker verbonden aan onderzoekinstituut AMOLF. Wim Sinke studeerde experimentele natuurkunde aan de Universiteit Utrecht en promoveerde in 1985 op zonnecellen bij AMOLF in Amsterdam.

De Jan Wilslezing wordt jaarlijks georganiseerd tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst voor betrokkenen van MOOI Noord-Holland. Voor de lezing, vernoemd naar de Nederlandse architect Jan Wils, wordt ieder jaar een bevlogen spreker met actueel thema uitgenodigd. De voorgaande sprekers zijn:

2018 – Wim Sinke en Dirk Sijmons over de opgave van de energietransitie
2017 – Floris Alkemade, Rijksbouwmeester
2016 – Melanie Schultz van Haegen, minister Infrastructuur en Milieu
2015 – Dirk Sijmons, Urban by nature
2014 – Paul de Ruiter, architect: Het gebouw als energiebron
2013 – Eric Luiten, na tien jaar Belvedere programma
2012 – Francine Houben, Dutch mountains
2011 – Rudy Stroink, C.O.A.C.H. bij TCN over Leegstand en Herbestemming
2010 – Cees van ’t Veen, directeur RCE over de Emancipatie van het Erfgoed
2009 – Han Hefting, Jan Kuiper, actuele ontwikkelingen en opgaven in het landelijk gebied NH
2008 – Marinke Steenhuis, promotieonderzoek stedenbouwkundige Pieter Verhagen
2007 – Rein Geurtsen, de betekenis van cultuurhistorie in het stedenbouwkundig ontwerp
2006 – Hans Ibelings, het neotraditionalisme in architectuur
2005 – Pepijn Godefroy, ontwikkelingen in het buitengebied
2004 – Adriaan Geuze, de verschillen tussen Amsterdam en Rotterdam
2003 – Yttje Feddes, landschapsarchitect, Stelling van Amsterdam
2002 – Peter Bitter, archeoloog over de ontwikkelingsgeschiedenis Alkmaar
2001 – Matthie Vermeulen over de restauratie van de Rijkswerf in Den Helder
2000 – Noud de Vreeze, studiereis Jemen