5.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder

Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 14 juni 2021 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2020. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn:

• De gemeente Edam-Volendam heeft een tamelijk uitgebreid welstandsnota doordat per gebied welstandsregels zijn opgesteld. Dit zijn hele precieze criteria. De commissie vindt het fijn dat er duidelijk regels zijn voor haar en voor de burger. Zodoende wordt heel duidelijk gemaakt wat wel en niet mag. Op het moment dat de nota ingedikt wordt, wordt automatisch de interpretatie van de dan generieke regels belangrijk.
• De commissie juicht de vooroverleggen toe, daarin krijgt zij de kans om met de aanvrager mee te denken. In het licht de omgevingswet zal de commissie naar alle waarschijnlijkheid meer aan de voorkant betrokken worden in plaats van toetsend achteraf.
• Het College van B&W is in 2020 zeven keer contrair gegaan. Op een paar honderd adviezen is dit marginaal. De commissie geeft aan dat zij graag wordt geïnformeerd over de zienswijze van het College om van de adviezen af te wijken.
• De Baandervesting wordt besproken. Dit is een bijzonder ruimtelijke plan in het beschermd stadsgezicht Edam. De commissie heeft veel waardering voor de wijze waarop de ontwikkelaar en de architect het planproces hebben aangepakt. Al in een vroeg stadium is de commissie betrokken geweest bij dit plan en steeds werd zij, bijna als een klankbordgroep, meegenomen in de ontwikkelingen.
• De zorgen van de commissie over de impact van de commercie aan de Haven op de historische structuur en de karakteristieken van de oorspronkelijke bebouwing worden besproken. Door de pandbrede openingen lijkt het alsof de huisje aan de Haven langzamerhand in de lucht zweven.
• Een ander belangrijk onderwerp is de energietransitie. Dit is een onderwerp dat veel aandacht vraagt in de commissie. Vooral het toestaan van zichtbare zonnepanelen heeft invloed op de kwaliteit van de openbare ruimte en de karakteristieken van het beschermd stadsgezicht. De commissie weegt de mogelijkheden altijd af en onderbouwt in haar advies waar het echt niet kan.
• Ondanks het uitstel van de invoering van de Omgevingswet gaat de gemeente Edam-Volendam door met de voorbereidingen. Er wordt gewerkt aan de instelling van een integrale gemeentelijke adviescommissie met een breed takenpakket, in lijn met letter en geest van de omgevingswet. Er wordt gekeken naar samenstelling en takenpakket van de commissie, meer gericht op de advisering bij complexe, controversiële, ingrijpende en/of omvangrijke plannen, in een wat vroeger stadium van planontwikkeling. Dit als aanvulling op de ambtelijke toetsing en waar mogelijk ook in samenhang met de omgevingstafel. Deze aanpak is vergelijkbaar met de wijze waarop de meeste andere gemeenten in Noord-Holland dit nu invullen, aan de hand van de door de VNG uitgebrachte modelverordening voor de adviescommissie.

5.2 Overige aanbevelingen door de commissie

De commissie Edam-Volendam doet – vanuit haar ervaringen en inzichten – nog de volgende aanbevelingen:

• De commissie maakt zich zorgen over de impact van de commercie aan de Haven, op de historische structuur en karakteristieken van de oorspronkelijke bebouwing. Door pandbrede openingen gaat de intieme sfeer van de pandjes verloren en ontstaat een schreeuwerig havenfront.
• De energietransitie is in Nederland volop in gang gezet. Huiseigenaren zijn enthousiast bezig om hun gevels en daken te isoleren, en de laatste van zonnepanelen te voorzien. De commissie vraagt de gemeente in de komende jaren met aandacht de effecten van deze ontwikkeling te bezien of met het toestaan van zichtbare zonnepanelen niet de kwaliteit van de openbare ruimte en de karakteristieken van het beschermd stadsgezicht te zeer wordt aangetast.
• In de nieuwe gemeentelijke instrumenten – de omgevingsvisie en het omgevingsplan – is het van belang ook nieuwe kaders, doelen en regels te ontwikkelen die passen bij de geest van de nieuwe wet. Meer uitnodigend, voorwaardenstellend en meer gericht op het bereiken van doelen dan op het al te gedetailleerd regelen. Dit vergt vanaf het eerste begin betrokkenheid van de ontwerpende disciplines en de inzet van vakkennis op het gebied van ruimtelijke kwaliteit en erfgoed
• Vóór de invoeringsdatum van de Omgevingswet zal de gemeenteraad een gemeentelijke adviescommissie moeten instellen. Deze gemeentelijke adviescommissie zal de opvolger worden van de bestaande adviescommissies voor welstand en monumenten. Wij hebben in 2020 uw gemeente op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen en voeren op dit moment gesprekken aan de hand van de modelverordening van de VNG en de daarbij behorende handleiding voor het gemeentelijke adviesstelsel.
• Uw adviescommissie en uw medewerkers die zich bezighouden met cultuurhistorie en erfgoed kunnen gebruik maken van de diensten van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt is door provincie Noord-Holland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ingesteld om gemeenten te ondersteunen bij alle erfgoed-gerelateerde zaken. Er speelt op dit moment veel als het gaat om de verankering van erfgoed in het toekomstig omgevingsbeleid en dit vergt veel van de erfgoedspecialisten bij gemeenten. Daarnaast spelen er ook andere actuele thema’s in de erfgoedwereld, zoals duurzaamheid, participatie en gevolgen van de coronacrisis voor erfgoedinstellingen. Het Steunpunt kan hierover adviseren en kennis bieden. Voor u als gemeente is het mogelijk van belang voldoende capaciteit en ervaring te organiseren op dit domein.

5.3 Tot slot

Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Welstands- en Monumentencommissie Edam-Volendam, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen.

De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2021 (digitaal) bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.