Hoofdstuk 2
Commissie, werkwijze en beoordelingskaders
2.1 Even voorstellen
De Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Heiloo.
Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een initiatief of plan vraagt kennis, ervaring en vakmanschap. De adviseurs zijn specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw, cultuurhistorie en architectuur en zij zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en het gemeentebestuur. In 2020 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Peter de Ruyter, landschapsarchitect. Vanaf 1 juli 2018 voorzitter van de commissie Kennemerland. Hij heeft een bureau voor landschapsarchitectuur in Haarlem. Hij werkt op verschillende schaalniveaus in het landelijk en stedelijk gebied, geeft regelmatig lezingen en is auteur van het gelauwerde boek ‘Vloeiend landschap’.
Ron Baltussen, architect. Directeur/mede-eigenaar bij Hooyschuur architecten + adviseurs. Ron heeft deel uitgemaakt van diverse commissies in Noord-Holland. Ron is lid van de commissie Kennemerland en is gemandateerd lid van de Erfgoedcommissie van MOOI Noord Holland. Voor Heiloo is hij gemandateerd architectlid van de commissie en heeft hij zitting in het kwaliteitsteam Zandzoom.
Willemien van Duijn, architect. Als architect met een eigen bureau combineert zij het ontwerpen met inspirerende nevenactiviteiten: welstandsadvisering in commissieverband voor MOOI Noord-Holland, gastdocentschap aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft, adviseur voor het Bureau Architectenregister en het correspondentschap voor de website ArchiNed.
Joost Buchner, erfgoeddeskundige. Hij heeft als architect voor diverse bureaus gewerkt en heeft aan veel restauraties van monumenten meegewerkt. Hij is lid van een aantal erfgoedcommissies in Noord-Holland. Hij is ook lid van de ARK Bergen.
Hendrik Postuma, architect en monumentenadviseur. Is secretaris geweest van verschillende welstand- en monumenten adviescommissies. Naast monumentenlid van de ARK Heiloo is hij lid van de ARK Bergen en voorzitter van de Monumentencommissie Heiloo.
Bon Hoetjes, burgerlid van de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo. Hij is geboren en getogen in Heiloo en altijd werkzaam geweest in de bouw. Begonnen als timmerman en met de jaren doorgegroeid naar hoofduitvoerder bij Heijmans Bouw. Hij zet zich nu in voor een goede ruimtelijke kwaliteit in Heiloo.
Ingrid Völke is reserveburgerlid, na een aantal jaren burgerlid te zijn geweest bij de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo. Zij heeft architectuurgeschiedenis gestudeerd. In opdracht werkt Ingrid voor het Stedelijk Museum in Alkmaar. Als vrijwilligster geeft zij rondleidingen op de buitenplaats Nijenburg te Heiloo.
De commissie werd ondersteund door:
Emmy Kanon, commissiecoördinator MOOI Noord-Holland
Jim Hopman, plantoelichter gemeente Heiloo
Martin Dürr, plantoelichter monumenten Heiloo
2.2 Werkwijze
De gemeente legt de plannen aan de commissie voor in een openbaar toegankelijke vergadering. Vanaf maart 2020 vonden deze vergaderingen voornamelijk digitaal plaats vanwege de coronacrisis. Niettemin is al het mogelijke gedaan om het openbare karakter van de vergadering in stand te houden. Initiatiefnemers en eventueel hun adviseur en/of ontwerper worden in de gelegenheid gesteld om via een videoverbinding het initiatief toe te lichten. Belanghebbenden en geïnteresseerden kunnen bij de gemeente verzoeken om de behandeling van de plannen te volgen en worden dan toegelaten. In 2020 gebeurde was dit in 38% van het aantal behandelingen het geval. De vergaderdata voor uw gemeente vindt u via deze https://www.mooinoord-holland.nl/gemeenten/gemeente-heiloo/
Bij de grotere plannen is de afdeling stedenbouw of de stedenbouwkundige van de gemeente] aanwezig om de commissie te informeren. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium.
Overleg met stedenbouwkundige JanWillem Snieder over tegeltableau spoortunnel
Preadviezen
Veel plannen worden pas in het stadium van de vergunningverlening aan de commissie voorgelegd. Als het plan niet groot is, vaker voorkomt en de uitkomst van de behandeling geen verstrekkende gevolgen heeft, is dit meestal geen probleem. Bij omvangrijke of complexe initiatieven wordt de commissie bij voorkeur in een eerder stadium betrokken. Dit zogenaamde vooroverleg vindt steeds vaker plaats en wordt door alle betrokkenen – de commissie, initiatiefnemer en gemeentelijke diensten – vaak erg gewaardeerd. Zo komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan haar inbreng nog relatief eenvoudig worden meegenomen door de initiatiefnemer of ontwerper. Bovendien kan het advies van nut zijn bij de afweging van de gemeente van een specifiek verzoek van een initiatiefnemer. Het vooroverleg bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningaanvraag.
Gemandateerde commissie
Niet alle plannen hoeven door de voltallige commissie te worden behandeld. De mogelijkheid bestaat om de kleinere of overzichtelijke plannen in een vergadering met de gemandateerde architect af te handelen, voorafgaand aan de reguliere vergadering. Gedurende het jaar is enkele malen van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. De meeste plannen zijn in de reguliere vergadering behandeld.
Burgerlid
De commissie is blij met de komst van een burgerlid. Als lid van de werkgroep Cultureel Erfgoed en bewoner van de gemeente is Amke Homan goed op de hoogte van de karakteristieken van de gemeente, aanstaande opgaven en lopende zaken. Bovenop een persoonlijke invalshoek is dat een verrijking voor het adviesproces.
Grote commissie en bezoek
Preadviezen
Veel plannen worden pas in het stadium van de vergunningverlening aan de commissie voorgelegd. Als het plan niet groot is, vaker voorkomt en de uitkomst van de behandeling geen verstrekkende gevolgen heeft, is dit meestal geen probleem. Bij omvangrijke of complexe initiatieven wordt de commissie bij voorkeur in een eerder stadium betrokken. Dit zogenaamde vooroverleg vindt in het algemeen steeds vaker plaats en wordt door alle betrokkenen – de commissie, initiatiefnemer en gemeentelijke diensten – vaak erg gewaardeerd. Zo komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan haar inbreng nog relatief eenvoudig worden meegenomen door de initiatiefnemer of ontwerper. Bovendien kan het advies van nut zijn bij de afweging van de gemeente van een specifiek verzoek van een initiatiefnemer. Het vooroverleg bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningaanvraag.
Gemandateerde commissie
Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Een architectlid van de Adviescommissie is gemandateerd voor het behandelen van de kleinere plannen. In 2020 gebeurde dat bij 70% van het aantal planbehandelingen, een flinke stijging ten opzichte van de voorgaande jaren. De plantoelichter van de gemeente legt kleine plannen die niet ambtelijk afgehandeld kunnen worden voor, zoals verbouwingen, dakkapellen, schuttingen en kleine wijzigingen in eerdere aanvragen. Ook in de gemandateerde vergadering zijn bezoekers welkom. Ervaring leert dat dit door aanvragers als positief wordt ervaren. Eventueel kunnen plannen door de gemandateerde van de commissie aangehouden worden en in de volledige commissievergadering behandeld worden.
Gemandateerd commissielid en plantoelichters aan het werk
Ambtelijke behandeling
Sinds een paar jaar kan ook een toetsing door de ambtenaar plaatsvinden. Ambtelijke toetsing vindt plaats:
- Bij aanvragen voor plannen die positief beoordeeld kunnen worden op basis van de (sneltoets)criteria, zoals omschreven in de welstandsnota;
- Bij alle aanvragen die gelijk zijn aan een aangewezen trendsetter of standaardplan of aan een eerder op of bij hetzelfde bouwblok goedgekeurd plan;
- Bij alle aanvragen die door of namens de commissie eerder een ‘niet akkoord, tenzij’- advies hebben gekregen en conform de opmerkingen (absolute objectieve criteria) zijn uitgewerkt;
- Bij alle aanvragen die door of namens de commissie eerder een ‘akkoord op hoofdlijnen’ advies hebben gekregen en identiek aan de tekeningen van de conceptaanvraag zijn uitgewerkt;
- Bij toezicht van welstandsaspecten die vallen binnen de sneltoetscriteria bij een eerder afgegeven omgevingsvergunning;
- Bij toezicht van welstandsaspecten die vallen binnen vergunningsvrij bouwen bij een eerder afgegeven omgevingsvergunning.
2.3 Beoordelingskaders
Er zijn meerdere beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De welstandsnota, vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, is het belangrijkste. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen.
Ook bestaat er erfgoedbeleid. De adviezen over ingrepen aan monumenten worden gebaseerd op de Nota Cultuurhistorie die op 9 mei 2011 is vastgesteld en op de Erfgoedverordening 2015 Heiloo. De belangrijkste beleidsvoorstellen zijn er op gericht om bij nieuwe planvorming zoveel mogelijk rekening te houden met de historische kenmerken van Heiloo. In de opgestelde toekomstvisie 2030 wordt ook aangegeven dat de “cultuurhistorische rijkdommen de basis vormen voor het Heiloo van nu”.
Naast de welstandsnota zijn er ook welstandscriteria opgenomen in beeldkwaliteitsplannen en beeldregieplannen.
In 2020 is de opdracht gegeven om de welstandsnota te harmoniseren en een vergelijkbare opzet te krijgen als die van de overige BUCH-gemeenten. Er ligt inmiddels een concept. Er komen geen grote structurele beleidswijzigingen. In de nieuwe nota wordt al wel voorgesorteerd op de toekomstige Omgevingswet om de schotten tussen stedenbouw, cultuurhistorie, landschap en architectuur te beslechten. De nota krijgt een vergelijkbare opzet als die van de overige BUCH-gemeenten.
Bij de vaststelling van de welstandsnota in 2013 is een proef van 5 jaar ingegaan om in een drietal gebieden een beperkte welstandsbeoordeling te laten plaatsvinden. Het experiment had als doel om de bouwvrijheid te vergroten zonder onaanvaardbaar verlies aan kwaliteit in de openbare ruimte, en om inzicht te verwerven in de effecten van welstandsluw beleid als basis voor een toekomstige invulling van het beleid. Met de omschrijving ‘welstandsluw’ wordt aangeduid dat een aantal bouwactiviteiten kunnen worden uitgevoerd op basis van een beperkt aantal “spelregels” (ja, mits). Welstandsluw is van toepassing op vergunningplichtige bouwwerken. De evaluatie wordt afgerond en opgenomen in de nieuwe editie van de nota.
Groen wordt in de bebouwde omgeving steeds belangrijker als onderdeel van klimaatadaptatie. Hittestress komt steeds vaker voor in de gebouwde omgeving. Het valt aan te bevelen dat richtlijnen hiervoor op te stellen, bijv op de aanwezigheid van vitale en waardevolle bomen en daar een waardering aan te koppelen, zodat de commissie deze mee kan nemen in een integrale afweging.
