In Amsterdam liggen de wijken gebouwd in de periode 1865 – 1920 als een ring om de historische binnenstad heen. De waardering voor deze 19de-eeuwse panden en straten is toegenomen en daarom sluit de cultuurhistorische beoordeling uit 2004 niet meer aan bij de huidige maatstaven. In opdracht van de gemeenteraad starten onderzoekers in februari met het actualiseren van architectonische waardering van panden en stedenbouwkundige kwaliteit in de stadsdelen Zuid, Oost en West. Meer informatie over dit onderzoek lees je hier.
De waardering voor de 19de-eeuwse architectuur en stedenbouw is toegenomen.
De vastgestelde waarderingskaart 19de-eeuwse Ring uit 2004 sluit niet meer goed aan op de huidige waardering voor de 19de-eeuwse wijken en biedt onvoldoende houvast om de cultuurhistorische waarden te beschermen bij bouwinitiatieven.
Om de regie op het behoud van het karakter van de 19de-eeuwse panden en buurten te behouden is een aantal maatregelen in gang gezet, waaronder het actualiseren van de waarderingskaart van de 19de-eeuwse ring.
In opdracht van de gemeenteraad na een motie van Boomsma (2019) is een pilot onderzoek gedaan, dit is het vervolg.
Uit de motie Boomsma:
De vastgestelde orden op de waarderingskaarten 19de-eeuwse Ring sluiten niet meer goed aan op de huidige waardering voor de 19de-eeuwse wijken en bieden onvoldoende houvast om de cultuurhistorische waarden te beschermen. Om de regie op het behoud van het karakter van de 19de-eeuwse panden en buurten te behouden is een aantal maatregelen in gang gezet. Zo zijn gemeentelijk beschermd stadsgezichten aangewezen waaronder de 19de-eeuwse gebieden van “Oud Zuid”, bestaande uit de deelgebieden Overtoom/Vondelbuurt, Vondelpark-/Concertgebouw-/Museumpleinbuurt, De Pijp en de Amsteloevers.
Atlas Ordekaarten – Waardering stedenbouwkundige en architectonische kwaliteit (amsterdam.nl)
Onder het tabblad:
De 19de-eeuwse ring op Maps.amsterdam.nl
Een onderzoeksteam van erfgoedspecialisten en masterstudenten van de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam zal in 2024 de Amsterdamse stadsdelen Zuid, Oost en West intrekken om alle 19de-eeuwse panden in kaart te brengen. Stichting MOOI Noord-Holland verzorgt de aansturing van het onderzoeksteam in opdracht van gemeente Amsterdam.
Concreet betekent dit, dat de gevels van panden en architectuureenheden stuk voor stuk opnieuw vanaf de openbare weg geanalyseerd en gefotografeerd zullen worden. En dat met de hedendaagse inzichten en op basis van een set van criteria een herwaardering zal plaatsvinden.
Zo worden alle waarden beschreven per pand. Aan het eind van het onderzoek, als alle gebouwen en complexen zijn gewaardeerd, stelt het onderzoeksteam vast welke waarderingen tot welke orden leiden.
Over die verdeling schrijven zij een gedegen verantwoording.
Het gaat om in totaal 5.454 gebouwen en complexen.
Op de waarderingskaart staat de architectonische waardering van panden aangegeven in ordes en stedenbouwkundige kwaliteit in zones. Bij de beoordeling van een bouwinitiatief vormt de kaart de basis voor de Commissie Omgevingskwaliteit bij het geven van een advies.
Waarderingen voor de 19de-eeuwse bebouwing zijn er sinds 2004. De waarderingen zijn gekoppeld aan het welstandsbeleid.
Dat betekent dat bij de beoordeling van een wijziging aan het uiterlijk van het pand rekening wordt gehouden met hoogte van de waardering, de orde.
De criteria voor basisorde, orde 1, orde 2 en orde 3 staan op pagina 44 (hoofdstuk 5) van de gemeentelijke welstandsnota: deschoonheidvanamsterdam2016.pdf
Zo is hier bijvoorbeeld in opgenomen: ‘Uitgangspunt bij orde 2 panden is behoud/restauratie.’
Op verbouwingen aan de achterzijde of ingrepen die vergunningsvrij zijn, zoals het plaatsen van zonnepanelen, heeft de waardering geen invloed.
Veranderingen aan een gebouw moeten altijd passen bij de karakteristiek van het pand. Wel wordt bij een hogere orde strenger gelet op details.
Bijvoorbeeld bij een orde 2 en 1 is het uitgangspunt een restauratieve aanpak.
De 19de-eeuwse Ring heeft een sterk samenhangend stadsbeeld.
Maar niet alle bebouwing heeft dezelfde architectonische waarde of stedenbouwkundige kwaliteit.
Op de ordekaarten wordt de architectonische kwaliteit van de bebouwing per individueel pand in een opklimmende waardering aangegeven met ‘basisorde’, ‘orde 3’, ‘orde 2’ en ‘orde 1’.
Lees meer over de verschillen in orde op deze pagina:
Commissie Ruimtelijke Kwaliteit – WAARDERINGSKAART 19DE-EEUWSE RING (amsterdam.nl)
De waarderingskaarten zijn onderdeel van de beoordeling van het uiterlijk van bouwwerken (welstandsbeleid).
Het wijzigen van dit beleid en dus deze kaart is een raadsbevoegdheid. Wanneer op basis van dit onderzoek een andere orde wordt voorgesteld, zal de raad een besluit nemen om de waardering te wijzigen. Met andere woorden, de nieuwe toekenning van ordes wordt pas definitief als de gemeenteraad de kaart heeft vastgesteld.
Het wijzigen van de orde is een raadsbesluit, hierop is inspraak van toepassing.
Wanneer het onderzoek is afgerond zal een voorstel voor panden die moeten worden op- of afgewaardeerd worden voorgelegd aan de raad.
Voor de besluitvorming zal dit eerst ter visie worden gelegd en kan je als eigenaar of omwonende een zienswijze indienen.
Architectuurhistorische, stedenbouwkundige en cultuurhistorische waarden vormen de basis van de waardering. Ook de mate waarin het gebouw of complex sinds de bouw is gewijzigd (de gaafheid) en zeldzaamheid spelen een rol.
Cultuurhistorische waarden die afleesbaar zijn vanaf de straat wordt meegenomen. Dit kan gaan over het vroegere gebruik door de aanwezigheid van garagedeuren, een winkelpui of een naamsaanduiding van een voormalig bedrijf.
De foto’s worden van de openbare weg genomen en er komen geen personen in beeld.
Een onderzoeksteam van erfgoedspecialisten en masterstudenten van de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam.
Projectleiding ligt bij MOOI Noord-Holland. Wij verzorgen in opdracht van de Gemeente Amsterdam afdeling Monumenten en Archeologie (MenA) de actualisatie van de ordekaart van de 19de-eeuwse Ring.
Orde 1 panden hebben de hoogste toe te kennen waardering en zouden op termijn kunnen worden aangewezen tot monument.
Als wordt aangenomen dat een pand monumentale waarde heeft, wordt eerst een uitgebreider (bouw)historisch onderzoek gedaan naar het pand en advies gevraagd aan de Commissie Aanwijzing Monumenten van de Commissie Omgevingskwaliteit.
Belanghebbenden worden in dat geval altijd in kennis gesteld en kunnen hierop een zienswijze indienen.
Nee, alleen wat je kan zien aan de buitenkant vanaf de straat wordt in kaart gebracht.
Als u de onderzoekers wilt uitnodigen om uw bijzondere interieur te bezichtigen, zullen zij daar uiteraard graag op ingaan en foto’s toevoegen aan het dossier in de app op hun ipad.
Welke wijken worden onderzocht?
Stadsdelen: West, Zuid en Oost
En met name:
West: Frederik Hendrikbuurt, Admiraal de Ruijterweg, Kinkerbuurt, Da Costabuurt, Helmersbuurt, Overtoom, Zeeheldenbuurt, Staatsliedenbuurt, Borgerbuurt, WG-terrein
Zuid: Schinkelbuurt, Concertgebouwbuurt, De Pijp, Diamantstraat e.o., Vondelstraat, Willemspark, Museumpleinbuurt
Oost: Oosterparkbuurt, Oude Indische buurt, Linnaeusparkwerg e.o., Amsteldorp, Noordrand Oosterpark, Transvaalbuurt Oost, Don Boscobuurt, Weesperzijdestrook, Dapperbuurt
Verwachte start 1 maart 2024. Einde onderzoek medio 2025.
Zeker, dit kunt u sturen naar het mailadres voor dit onderzoek onder vermelding van uw adres en contact gegevens.
negentiende-eeuw@mooinoord-holland.nl
Als u foto’s opstuurt dan graag meteen vermelden wie de fotograaf is en dat u toestemming geeft de foto’s te gebruiken.
CC0 1.0 Akte | CC0 1.0 Universeel | Creative Commons
Deze toegestuurde of vertelde verhalen en opmerkingen zullen worden genoteerd, zodat deze informatie naderhand, raadpleegbaar kan worden gemaakt.
Dit kunt u sturen naar negentiende-eeuw@mooinoord-holland.nl
Staat het antwoord er niet bij? Dan kunt u uw vraag mailen naar negentiende-eeuw@mooinoordholland.nl
